Drukke week met betrekking tot nieuwe wet pensioenen in Tweede Kamer

Impactberekeningen inherent onzeker
Op 29 november zijn de cijfers verschenen van de Commissie Parameters. Dit advies bepaalt simpel gezegd met welke cijfers (parameters) en met welke economische scenario’s, voor bijvoorbeeld rendement en inflatie, pensioenfondsen rekening moeten houden, bij het in kaart brengen van toekomstige pensioenverwachtingen. Het advies heeft ook gevolgen voor de vraag hoe het nieuwe pensioenstelsel uitwerkt en de verdeling van het collectieve vermogen naar persoonlijke pensioenpotjes.

Verschillende berekeningen
DNB en adviesbureau Ortec hebben berekeningen gemaakt van wat de nieuwe cijfers doen in verschillende situaties. Hier is gisteren een technische toelichting over gegeven aan de Tweede Kamer door toezichthouder DNB en Ortec. DNB heeft dit gedaan bij gesimuleerde pensioenfondsen en Ortec heeft dat geanonimiseerd gedaan voor een aantal echte pensioenfondsen. In augustus heeft DNB dergelijke transitieberekeningen ook al gemaakt.

Het lijkt erop dat de uitkomsten van deze berekeningen op hoofdlijnen hetzelfde beeld geven als de eerdere berekeningen. Wel ziet de VCP dat de stand van vandaag ten opzichte van een half jaar geleden forse verschuivingen met zich meebrengt in de gevolgen voor specifieke groepen. Uit de berekeningen, die bekeken zijn in een slecht, verwacht of goedweerscenario, blijkt dat bepaalde groepen er, afhankelijk van het scenario op voor of achteruit gaan bij de overstap naar het nieuwe pensioencontract. Dat maakt dat het des te belangrijker wordt om goede, dekkende afspraken te maken aan de cao-tafels om rekening te houden met de verschillende situaties die kunnen ontstaan. Over een paar jaar kan de wereld weer heel anders zijn en ook dan moeten de afspraken resulteren in een evenwichtige overstap. Een beetje vet op de botten in de vorm van een goede financiële uitgangspositie maakt een soepele overgang op dat moment makkelijker.

Uit de toelichting blijkt dat de gebruikte invaarmethode (de manier waarop het opgebouwde pensioen wordt omgezet in persoonlijke pensioenvermogens) in de praktijk ook veel uitmaakt. Zowel de standaardmethode als de VBA-methode kunnen voor een pensioenfonds nodig zijn om goed rekening te kunnen houden met alle deelnemers. De pensioenfondsen in Nederland zijn heel verschillend en daar moet recht aan kunnen worden gedaan. De VCP vindt het daarom belangrijk dat beide methodes beschikbaar blijven en niet teveel worden beperkt. Binnen de methodes moet er dan ook voldoende bestuurlijke ruimte komen om gericht vermogen toe te kunnen delen aan groepen die er anders minder goed uitkomen. Deze ruimte is er wel bij lage dekkingsgraden, maar is ook bij hoge dekkingsgraden nodig voor evenwichtigheid.

Compensatie belangrijke rol
Er is nog niet gerekend met een compensatiedepot, omdat dat (ondanks de wens van de VCP) geen wettelijke verplichting is. Uit de sommen blijkt dan ook dat voor sommige groepen echt compensatie nodig is als gevolg van de nieuwe manier waarop we pensioen moeten gaan opbouwen, het zogeheten afschaffen van de doorsneesystematiek. De VCP heeft zich dan ook altijd terecht zorgen gemaakt over deze groepen van middelbare leeftijd.

DNB heeft in de gevoeligheidsanalyse wel aangegeven dat de kosten die bij compensatie komen kijken (de compensatielast) significant zijn. Omdat het effect significant is, om te komen tot een transitie die voor alle generaties evenwichtig is, moet een voldoende gevuld compensatiedepot ook significante prioriteit krijgen in de transitie-afspraken tussen werkgevers en werknemers: de belofte voor adequate compensatie uit het pensioenakkoord moet worden ingelost. De berekeningen laten dan zien dat met de juiste inrichting voor alle leeftijden een goed pensioensysteem te realiseren is, ook voor bestaande pensioenen. De scherpe randjes die in de berekeningen naar boven komen lijken oplosbaar met eenvoudige aanvullende maatregelen. Invaren lijkt daarbij wel een essentieel ingrediënt.

Invaren biedt voor alle generaties kansen, maar in alle gevallen moeten de effecten goed inzichtelijk gemaakt worden, voordat daarover een definitieve keuze gemaakt wordt. Wanneer de inrichting goed is en het positief blijkt uit te pakken voor alle deelnemers, kan dit invaren een beter alternatief zijn, dan blijven hangen in het huidige systeem met alle beperkingen die daarbij horen.

Uit de technische toelichting blijkt verder dat er geen berekeningen zijn gemaakt indien er niet wordt ingevaren en wel de doorsneesystematiek wordt afgeschaft. Een gemiste kans volgens de VCP, want ook de uitwerking en gevolgen daarvan zullen voor de verschillende leeftijdsgroepen helder moeten zijn.

Wel of geen meerderheid blijft spannend
De behandeling van de tweede termijn door de Tweede Kamer, die vandaag begint, zal moeten worden afgerond alvorens er over de wet kan worden gestemd. Of dat nog vóór of na het Kerstreces is, hangt af van de vraag of de tweede termijn in één dag kan worden afgerond. Of er anders nog ruimte is om volgende week verder te gaan en of er niet ook nog een derde termijn volgt, zal moeten blijken.

Of er een meerderheid voor deze wet is in de Tweede Kamer is vooralsnog ongewis. Het zal onder andere afhangen van de posities die GroenLinks en de PvdA zullen innemen en de vraag of hun wensen met betrekking tot verregaandere oplossingen om meer mensen pensioen op te laten bouwen worden ingewilligd met steun van de minister. Na de stemmingen zal de wet naar de Eerste Kamer gaan voor de vervolgbehandeling. Vooralsnog is de planning de wet in werking te laten treden op 1 juli 2023.