Amerik Klapwijk: "Tijd om (meer) werken, ambitie en ervaring beter te laten lonen, door lastendruk te verminderen voor werkenden en specifiek middengroepen..."
Inkomen
“De middeninkomens hebben te maken met een onevenredige hoge belastingdruk, waarbij politiek steeds vaker grijpt naar inkomensafhankelijke maatregelen. Daarbovenop komen misplaatste ideeën van wat hoge inkomens zijn. Dit brengt werkende middengroepen steeds vaker in de knel. De nivelleringsdrang moet stoppen. Tijd om (meer) werken, ambitie en ervaring beter te laten lonen. Hiervoor dient de overheid echt de lastendruk voor de brede middengroepen fors te verminderen en geen inkomenspolitiek te bedrijven buiten het belastingstelsel om”, aldus Amerik Klapwijk, beleidsmedewerker VCP.
In 2023 stonden de middeninkomens centraal.
Modale middeninkomens steeds meer in de problemen
Bijna 30 procent van de mensen in ons land maakt zich veel zorgen over zijn of haar financiële toekomst. Het CBS meldde op 8 juni 2023 dat de sterkst groeiende groep die zich zorgen maakt, middeninkomens zijn. De week ervoor gaf de NVVK ook al aan dat steeds meer middeninkomens in de problemen komen door de hoge inflatie en de energielasten. Oorzaak ligt erin dat compensatiemaatregelen van de overheid zich vooral richten op wat lagere inkomens en niet op de mensen die modaal of dubbel modaal verdienen. “Helaas mag dit bericht geen verrassing zijn. De VCP heeft afgelopen tijd geregeld gewaarschuwd dat de middengroepen steeds minder buffer in hun uitgaven hebben. Middengroepen voorzien zelf in hun levensonderhoud, maar leven steeds vaker op het randje van hun kunnen. Dit los je niet op met een compensatie links of rechts; de oorzaken moeten fundamenteel aangepakt worden”, aldus VCP-voorzitter Nic van Holstein.
Zorgen om achterblijvende loonstijging middengroepen
Is nivellering via cao’s een goede ontwikkeling? Van Holstein sprak op NPO Radio1 in ‘Geld of je Leven’ op 23 februari 2023 zijn zorgen uit over deze trend, omdat middengroepen meer onder druk staan.
De inflatie wordt steeds vaker in cao’s gecompenseerd met een bedrag in euro’s in plaats van procenten waardoor midden- en hogere functies feitelijk koopkracht inleveren. “Het begint een trend te worden waar ik mij zorgen over maak. Middengroepen zijn de klos: door de inflatie en achterblijvende loonstijging sluit het huishoudboekje steeds moeilijker. De zelfredzaamheid van gewone werknemers staat daarmee onder druk. Middengroepen kampen nu zelfs met triple nivellering: door nominale afspraken in de cao’s, via belastingen en via inkomensafhankelijke regelingen”, zei Van Holstein, die in 2022 al waarschuwde voor de nivelleringsdrang. “Het loongebouw wordt zo bovendien ingedrukt, waardoor waardering van functies voor ervaring, vakmanschap en verantwoordelijkheid steeds moeilijker wordt. Leg dat als werkgever maar eens uit op een krappe arbeidsmarkt.”
Op de laatste vraag ‘Kunt u ermee leven, hoe het nu geregeld is?’ van presentator Hans van der Steeg antwoordde Van Holstein: “We zullen ermee moeten leven, want het is ook een kwestie van tering naar de nering zetten.” Daarbij hekelde hij het kabinet dat in 2022 werkgevers opriep de lonen te verhogen om inflatie te compenseren, maar nu zelf onvoldoende boter bij de vis levert in de (semi-) collectieve sectoren. Luister hier naar het volledige radiofragment: Is nivellering via de cao een goede ontwikkeling?
Energieplafond en besparende maatregelen
Midden en hoge inkomens betalen de prijs van de energiecrisis, blijkt ook uit recente cijfers van het Centraal Planbureau op verzoek van De Telegraaf. Terwijl lage inkomens er in drie jaar tijd met 1,3% op vooruit gaan, leveren middeninkomens tussen 2022 en 2024 twee procent in en hogere inkomens wel drie procent. Lees hier verder.
Het energieplafond was effectief bij gemiddeld energiegebruik, maar er zijn nog steeds grote vraagtekens wat er gaat gebeuren in 2024. De vraag is wat er gebeurd richting de winter. De VCP is beducht voor plannen die circuleren, zoals een inkomensafhankelijke energiebelasting. Wanneer het kabinet zou kiezen voor zo’n optie, dan jagen ze middeninkomens nog dieper in de problemen. Voor veel huishoudens blijft het realiseren van besparende maatregelen problematisch door tekorten aan vakmensen, beperkte spaargelden, onzekerheid van financiering of subsidiëring of beperkingen van de woning.
Inflatie
Daarnaast blijft de inflatie hoog, ook in mei 2023 rapporteerde het CBS weer 6% inflatie. De woon- en energielasten zijn hoog en de levensmiddelen kosten fors meer. Veel cao-loonstijgingen blijven voor middengroepen achter bij het algemene beeld. “Het kabinet moet de prijsontwikkelingen veel serieuzer nemen en zich realiseren dat alle werknemers met prijsstijgingen te maken hebben. Veel ondersteuning voor huishoudens beperkt zich tot traditionele doelgroepen. Wanneer we niets doen, blijft er geen middenklasse over”, zegt Van Holstein.
Kabinet demissionair; de wereld staat niet stil
Op 7 juli 2023 is het kabinet gevallen en dus demissionair. “De wereld staat echter niet stil. Er liggen ook urgente kwesties die niet kunnen wachten; waar nodig zal de VCP daar bij de politiek aandacht voor vragen”, aldus Van Holstein.
Afgelopen jaar is er door sociale partners samen met kabinet hard gewerkt om uitwerking te geven aan het arbeidsmarktpakket op basis van de voorstellen die de SER had gedaan voor de hervorming van de arbeidsmarkt. “Het is belangrijk dat het werk aan het arbeidsmarktpakket doorgaat. Politiek werd het pakket breed gesteund, mijn hoop is dat het politiek nu niet tot stilstand komt”, aldus Nic van Holstein.
Voordat het kabinet viel, is er nog gesproken tussen een kabinetsdelegatie en sociale partners. Naast de algemeen economische situatie is gesproken over hele grote onderwerpen die nu spelen, zoals de vraagstukken van de hoge inflatie, de krappe arbeidsmarkt en de transities op onder meer terrein van energie en ICT. Van Holstein over het overleg: “Ook bij de middengroepen zijn grote zorgen over de waarde van hun inkomen en over hun uitgavenzekerheid voor zorg, wonen en energie. Natuurlijk goed dat er wordt doorgesproken over deze grote onderwerpen, maar de val van het kabinet maakt de situatie van veel huishoudens niet minder urgent.”
In de position paper heeft de VCP begin 2024 verder suggesties gedaan ter verbetering van de positie van werknemers, de sociale zekerheid, verbetering van industrie, de (sociale) innovatie, professionele ruimte, het innovatievermogen van Nederland en om in te zetten op verbetering van de maatschappelijke sectoren. “We moeten samen werken aan een overheid die naast de burger staat”, aldus Van Holstein.
Bestaanszekerheid van brede middengroepen wederom vergeten
Het kabinet trekt met Prinsjesdag 2 miljard euro uit voor armoedebestrijding. Lees de reactie van Van Holstein.
“Het motto ‘Bestaanszekerheid voor iedereen’ wordt onvoldoende waargemaakt. De koopkrachtoperatie van het kabinet resulteert in een herverdeling waarbij de meeste middengroepen koopkracht inleveren. Niet iedereen met een baan profiteert. Het welzijn van grote groepen huishoudens staat onverminderd onder druk”, vreest de VCP.
“Er is veel onrust en onzekerheid bij huishoudens door de hoge energiekosten, mobiliteitskosten, zorgkosten en de inflatie in algemene zin. Helaas worden de brede middengroepen in de kabinetsplannen wederom vergeten. De inkomens- en uitgavenzekerheid van de middengroepen staan zwaar onder druk. Daar zou het debat in de Kamer en voor de verkiezingen ook over moeten gaan,” zegt Van Holstein in een eerste reactie op de troonrede en de miljoenennota in september 2023.
“Middengroepen worden niet of nauwelijks geholpen door de voorgestelde maatregelen. De maatregelen zijn gericht op lage inkomens, waarbij de brede middengroepen buiten de boot vallen of de rekening mogen oppakken. Werkende middengroepen komen steeds verder in de knel. Werken wordt ook steeds minder aantrekkelijk, waardoor de krapte op de arbeidsmarkt wordt versterkt. De herverdelingsdrang moet stoppen. Het is aan partijen in de Tweede Kamer en bij de komende verkiezingen om te laten zien dat ze er daadwerkelijk voor alle werkenden en gepensioneerden zijn.”
“Uitgavenzekerheid is een belangrijke component van bestaanszekerheid. Door de oplopende kosten staat het welzijn van een grote middengroep onder druk. Voor werkenden wordt het bijvoorbeeld steeds duurder om naar het werk te gaan door oplopende benzinekosten en kosten voor openbaar vervoer, terwijl lang niet alle werkenden dit volledig vergoed krijgen. Veel werknemers kunnen niet in de buurt van hun werk wonen. Er bestaat veel onzekerheid over de hoge energiekosten. De overheid heeft belangrijke instrumenten om de energiekosten voor huishoudens beheersbaar te houden: stimuleren van verduurzaming, maar ook de energiebelasting matigen.”
De VCP zal komende tijd aandacht vragen voor de noodzaak van technologische innovatie in combinatie met sociale innovatie voor de toekomst van de economie en arbeidsmarkt. Sociale innovatie moet ruimte geven aan professioneel oordeelsvermogen en handelen. De VCP roept op tot versteviging van de maatschappelijke sectoren door inzetten op goed werkgeverschap, innoveren en versterking van de professionele ruimte voor mensen werkzaam in deze sectoren, onder meer door vermindering van verantwoordingsdrift en administratieve lasten- en regeldruk.
Na de presentatie van de miljoenennota 2024 heeft de VCP een meer uitvoerige reactie gezonden aan de leden van de Tweede Kamer. Lees hier de brief, die de VCP aan de Tweede Kamer heeft verzonden.
“Middengroepen moeten erop kunnen rekenen dat ze door eigen inzet en met wat ondersteuning hun leven verder kunnen brengen en wat beters kunnen bereiken”, aldus Kim Putters, voorzitter van de SER. Hij roept de politiek op nadrukkelijk aandacht te besteden aan de middenklasse tijdens de algemene beschouwingen, het Kamerdebat na Prinsjesdag. Zie: Interview SER-voorzitter Putters in de Telegraaf op 9 september 2023: ‘Voorkom dat mensen in middenklasse afglijden naar armoede’.
Lees ook: VCP bestaat 10 jaar en 50 jaar