VCP-reactie op SCP-rapport: Solidariteit op gespannen voet met keuzevrijheid

De VCP kan zich goed vinden in het SCP-rapport ‘Pensioenen: solidariteit & keuzevrijheid’. Het rapport onderstreept de meerwaarde van solidariteit. Het beschrijft de spanning bij pensioendeelnemers tussen meer keuzevrijheid en de gewenste mate van solidariteit in het delen van risico’s.

Uit het rapport blijkt dat bijna twee derde van de werkenden positief is over de solidariteit in ons pensioenstelsel en dat het nog steeds tamelijk veel draagvlak heeft. Wel zouden sommige mensen in theorie bij tegenvallende resultaten van hun pensioenfonds naar een ander pensioenfonds willen overstappen. Echter geven deze mensen ook aan te verwachten hier in praktijk weinig gebruik van te zullen maken. Belangrijke redenen waarom mensen voor solidariteit zijn, is dat iedereen een gedegen pensioen moet kunnen opbouwen en dat risico’s van bijvoorbeeld tegenvallende beleggingen en niet individueel te verzekeren risico’s zoals arbeidsongeschiktheid en langer leven kunnen worden gespreid over meerdere deelnemers. Wel klinkt er in het rapport door dat er minder draagvlak is voor herverdelingen als gevolg van wijzigingen in de demografie en dat deze solidariteit in het bijzonder voor jongeren de maximale grenzen heeft bereikt.

Solidariteit en keuzevrijheid staan op gespannen voet met elkaar. Terecht wordt ook de keerzijde van keuzevrijheid benoemd en dat mensen bij meer keuzevrijheid meer keuzedwang ervaren en verplicht zijn zich in de complexe materie te verdiepen. Waar economen uitgaan van de veronderstelling dat meer keuzemogelijkheden leiden tot meer welvaart en welbevinden, blijkt een overdaad aan keuze juist het tegenovergestelde effect te hebben (de wet van de verminderde meeropbrengst). Ten aanzien van keuzevrijheid op het terrein van de pensioenen blijken mensen nogal eens op twee gedachten te hinken. Van Dalen en Henkens (2014) tonen aan dat er enerzijds een meerderheid is die de vrijheid wil hebben om bepaalde aspecten van hun pensioen zelf te regelen, maar dat er tegelijkertijd een even grote meerderheid is die diezelfde aspecten bij voorkeur automatisch geregeld zouden zien.

Het onderzoek naar het draagvlak voor solidariteit in aanvullende pensioenen is uitgevoerd als uitvloeisel van de nationale Pensioendialoog die SZW in 2014 is gestart.